Dożywocie jest umową dwustronnie zobowiązującą, wzajemną i odpłatną, której celem jest zapewnienie zbywcy albo osobie mu bliskiej dożywotniego utrzymania w zamian za przeniesienie własności nieruchomości. Umowa kreuje stosunek trwały, który wygasa w chwili śmierci dożywotnika, z tym że w braku odmiennej umowy obowiązkiem nabywcy nieruchomości jest również sprawienie pogrzebu. W przeciwieństwie do innych stosunków o charakterze trwałym umowy o dożywocie nie można wypowiedzieć, w szczególnych okolicznościach można natomiast żądać jej rozwiązania na podstawie art. 913 § 2 Kodeksu Cywilnego albo zamiany świadczeń na dożywotnią rentę.
Często zdarzają się jednak sytuacje, gdy stronom umowy trudno jest się porozumieć samodzielnie, wtedy konieczne staje się wystąpienie na drogę postępowania sądowego. Sprawy takie są jednak często skomplikowane i złożone, dodatkowo wymagają odpowiedniego przygotowania i złożenia wymaganego materiału dowodowego. Dobrze jest w takiej sytuacji skorzystać z pomocy profesjonalisty, który ma doświadczenie w prowadzeniu spraw cywilnych. Jeśli potrzebują Państwo pomocy adwokata, to serdecznie zapraszam do kontaktu: www.kancelariawach.pl
Jakie istnieją możliwości w przypadku braku porozumienia stron umowy o dożywocie?
Istotną cechą stosunku opartego na umowie dożywocia jest pozostawanie zobowiązanego i dożywotnika w bliskości, a przynajmniej w bezpośredniej styczności. Często jest to jednak stosunek trwały i wieloletni, zatem istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia okoliczności uniemożliwiających dalsze utrzymywanie tego rodzaju relacji. Nie ma znaczenia, która strona swoim postępowaniem spowodowała konieczność zmiany stosunków.
Art. 913 Kodeksu Cywilnego przewiduje dwa rozwiązania. Po pierwsze jest możliwość zamiany na dożywotnią rentę, a po drugie, w wypadkach wyjątkowych umowa o dożywocie może zostać całkowicie rozwiązana. Pamiętać należy o tym, że są to dwa różne roszczenia i można wybrać tylko jedno z nich.
Zamiana dożywocia na rentę.
Żądanie zamiany uprawnień objętych treścią umowy dożywocia może dotyczyć wszystkich lub tylko wybranych świadczeń. Z roszczeniem może wystąpić zarówno dożywotnik, jak i zobowiązany właściciel nieruchomości. Do zamiany dożywocia na rentę wystarczające jest stwierdzenie przez Sąd, że pomiędzy stronami istnieją złe stosunki, nie ma natomiast znaczenia jakie są przyczyny powstania konfliktu.
Sąd, ustalając wysokość renty, ma obowiązek obliczenia wartości uprawnień przysługujących dożywotnikowi, bez znaczenia pozostają potrzeby uprawnionego. Renta powinna odpowiadać wartości rynkowej zamienianych świadczeń, pozwalającej dożywotnikowi zachować dotychczasowy poziom życia.
Rozwiązanie umowy o dożywocie.
Rozwiązanie umowy o dożywocie, w przeciwieństwie do zamiany na rentę, wymaga zaistnienia szczególnych okoliczności, które uzasadniają zakwalifikowanie wypadku jako wyjątkowy.
Przepisy nie precyzują czym jest wyjątkowy wypadek, szczegółowych wyjaśnień trzeba szukać w orzecznictwie. Przykładowo Sąd Najwyższy wskazał, że wypadek wyjątkowy ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do krzywdzenia dożywotnika i złej woli nabywcy nieruchomości (wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1997 r., III CKN 50/97). Wyjątkowość wypadku może zachodzić np. w razie naruszania nietykalności cielesnej dożywotnika czy popełniania wobec niego innych czynów karalnych.
W wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 r., IV CK 645/04, Sąd Najwyższy uznał, że wyjątkowość wypadku, o jakim mowa w art. 913 § 2 Kodeksu Cywilnego, nie może sprowadzać się tylko do drastycznych przejawów uniemożliwiających bezpośrednią styczność stron umowy. Taki wypadek może zaistnieć także wtedy, gdy zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu, pozostawiając dożywotników bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa, niwecząc w ten sposób społeczny i gospodarczy sens umowy.
Skutki rozwiązania umowy o dożywocie.
Z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego umowę dożywocia wygasa prawo dożywocia i następuje powrotne przejście własności na dożywotnika – zbywcę nieruchomości.
Dożywotnik po rozwiązaniu umowy nie ma obowiązku zwrotu otrzymanych świadczeń. Może on dodatkowo żądać świadczeń zaległych do chwili rozwiązania umowy. Nabywca z umowy o dożywocie ma z kolei obowiązek zwrotu nieruchomości w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili rozwiązania umowy. Nabywcy przysługuje względem dożywotnika roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w razie ulepszenia nieruchomości.
